ΠΕΡΙ SPREADS...

"Further budget cuts would further depress economic activity, reducing tax revenues and worsening debt-to-GNP ratio. Given that danger, the risk premium will not revert to its previous level in the absence of outside assistance"
George Soros - The Euro will face bigger tests than Greece / άρθρο απο τις Financial Times (22/02/2010) 

Η παραπάνω φράση του μεγαλοεπενδυτή και εκατομμυριούχου George Soros περιγράφει απόλυτα την κατάσταση στην οποία πρόκειται να περιέλθει η ελληνική οικονομία σε 1 χρόνο από τώρα. Με δεδομένο το νέο πακέτο μέτρων, η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι θα μπορέσει να βάλει μαχαίρι στις κρατικές δαπάνες και να μειώσει στο 9% το έλλειμμα για το 2010. Ενδεχομένως να το καταφέρει αλλά με ποιό τίμημα; Μείωση της οικονομικής δραστηριότητας, πτώση της ανταγωνιστικότητας, μείωση των κρατικών εσόδων και κατά συνέπεια, ύφεση και νέα αυξημένα επίπεδα spreads. Μέσα σε όλα αυτά μπαίνει και το παιχνίδι των κερδοσκόπων είτε αυτοί είναι επενδυτές είτε ξένες τράπεζες επενδύσεων. Το γεγονός ότι καταλήξαμε σε ένα πακέτο μέτρων με δυσβάσταχτες ρυθμίσεις, έγκειται, κατά κύριο λόγο, στα επίπεδα των spreads και στο γεγονός ότι δεν μπορούσε η Ελλάδα (με τα υπάρχοντα spreads) να αναχρηματοδοτήσει το τεράστιο δημόσιο χρέος, 123% του ΑΕΠ, που συσσωρεύτηκε ύστερα χρόνια σκάρτων οικονομικών πολιτικών. Τι είναι όμως αυτό το περίφημο spread (μιλάμε για τα CDS spreads) πώς είναι δυνατόν ένα τέτοιο μέγεθος να επηρεάζει την πιστοληπτική ικανότητα μιας χώρας; 

Καταρχάς ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Για να μπορέσει να δανειστεί μία χώρα, εκδίδει μέσω της Κεντρικής Τράπεζας κρατικά ομόλογα συγκεκριμένης διάρκειας και συγκεκριμένης αξίας. Ο όγκος καθορίζεται από το ύψος του χρέους που θέλει να καλύψει η κυβέρνηση κάθε φορά ενώ το επιτόκιο ή η απόδοση που θα δώσει το ομόλογο στην λήξη του, που καλείται maturity yield, εξαρτάται από το βαθμό ικανότητας της χώρας να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις της. Παράλληλα όμως με την έκδοση του ομολόγου, διατίθεται και ένα επιπλέον χρηματοοικονομικό εργαλείο το οποίο και αποτελεί την λεγόμενη ασφάλεια της επένδυσης έναντι του κινδύνου σε περίπτωση στάσης πληρωμών. Το εργαλείο καλείται CDS (Credit Default Swap) και χρησιμοποιείται σαν ενός είδος ασφάλειας στο οποίο, ένα μέρος του χρέους εξαγοράζεται από ένα επενδυτή και ο οποίος καταβάλει κάθε χρόνο σαν ασφάλιστρο ένα μέρος του ποσού που εξαγόρασε. Το ασφάλιστρο αυτό ονομάζεται CDS spread και όπως και το επιτόκιο δανεισμού, έτσι και το spread, εξαρτάται άμεσα από την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας που "πουλάει" το χρέος της. Όταν η ικανότητα αποπληρωμής των χρεών αυξάνεται τότε το spread μειώνεται και το αντίστροφο.

Το CDS λειτουργεί ως εξής: έστω ότι ένας επενδυτής εξαγοράζει για 2 χρόνια ένα ποσοστό από το χρέος μιας χώρας ή μιας εταιρίας, που βρίσκεται σε ύφεση, και το οποίο ανέρχεται στα 10 εκατ. ευρώ ενώ το spread βρίσκεται στο επίπεδο των 500 μ.β. ή αλλιώς 5% (1 μ.β. = 0,01%) τότε κάθε χρόνο θα καταβάλει ασφάλιστρο 

5% x 10 εκατ. ευρώ = 500.000 ευρώ τον χρόνο

Δηλαδή στα 2 χρόνια θα έχει πληρώσει συνολική ασφάλεια για την επένδυσή του 1 εκατ. ευρώ. Μετά το πέρας της ισχύς του CDS, οι πληρωμές σταματούν και η ασφάλεια παύει να ισχύει ενώ σε περίπτωση που στα 2 χρόνια επέλθει στάση πληρωμών και πτώχευση της χώρας που κατέχει το χρέος, τότε η Κεντρική Τράπεζα καταβάλει στον επενδυτή το ποσό της ασφάλειας δηλαδή 10 εκατ. ευρώ. Με βάση αυτό τον μηχανισμό λειτουργίας, όταν ένας επενδυτής αγοράζει ένα κρατικό ομόλογο αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο σε περίπτωση πτώχευσης του εκδότη να χάσει σημαντικό ποσό από την επένδυσή του. Έτσι φροντίζει να αγοράζει και ένα είδος ασφαλιστικού συμβολαίου με την μορφή του CDS το οποίο, όπως και μια ασφάλεια ζωής, του αποδίδει ένα ποσό αποζημίωσης σε περίπτωση πτώχευσης. Για αυτό το λόγο όλα τα  χρηματοοικονομικά συμβόλαια τύπου swap ή CDS ανήκουν στην κατηγορία των hudge funds, διότι προσφέρουν το λεγόμενο hedging που σημαίνει διασφάλιση του χαρτοφυλακίου έναντι του χρηματοπιστωτικού κινδύνου. Επειδή λοιπόν τα CDS είναι μέρος των hedge funds είναι ευνόητο ότι θα αποτελούσαν και πηγή κερδοσκοπίας. Μέσω του μηχανισμού των spreads στήθηκε ένα πολύ ευέλικτο και έξυπνο κύκλωμα στοιχημάτων που αφορούσαν πτώχευση κρατών και εταιριών. Από την στιγμή που τα spreads μεταβάλλονταν κάθε μήνα ήταν επόμενο τα funds μεγάλων επενδυτών (όπως του Soros) να μπουν στον πειρασμό της κερδοσκοπίας. Και πώς το πετύχαιναν αυτό; Ας δούμε το εξής παράδειγμα:

έστω ότι ένα επενδυτικό fund αγοράζει 10 εκατ. ευρώ μέσω CDS συμβολαίου από το δημόσιο χρέος της Ελλάδας με spread 225 μ.β. ή 2,25% για 5 χρόνια. Τότε για κάθε χρόνο θα καταβάλει ασφάλιστρο

2,25% x 10 εκατ. ευρώ = 225.000 ευρώ άρα, 

1ος χρόνος: 225.000 ευρώ και το fund στοιχηματίζει ότι η Ελλάδα θα πτωχεύσει τον 2ο χρόνο. Εάν συμβεί αυτό τότε έχουμε για τον 2ο χρόνο επιστροφή 10 εκατ. ευρώ λόγω πτώχευσης και άρα σε σχέση με τα 225.000 ευρώ που κατεβλήθησαν τον 1ο χρόνο
  
10 εκατ. ευρώ - 225.000 ευρώ = 9.775 εκατ. ευρώ κέρδος για το fund

Επίσης σε περίπτωση αύξησης του spread, στον 2ο χρόνο, στiς 335 μ.β. ή 3,35% (όπως είναι  περίπου διαμορφωμένο σήμερα) τότε προφανώς το fund θα επιχειρήσει μεταπώληση του συμβολαίου για τα επόμενα 4 χρόνια στο καινούργιο spread. Άρα θα καταβάλει το σύνολο των δόσεων και θα εισπράξει επιστροφή το ποσό της ασφάλειας στο καινούργιο spread. Δηλαδή:

225.000 x 5 χρόνια = 1.125 εκατ. ευρώ - θα καταβάλει για την πώληση

3,35% x 10 εκατ. ευρώ x 4 χρόνια = 1.340 εκατ. ευρώ - θα εισπράξει μετά την πώληση άρα,

1.340 εκατ. ευρώ - 1.125 εκατ. ευρώ = 215.000 ευρώ κέρδος

Με αυτούς του 2 τρόπους στήθηκαν τα κερδοσκοπικά παιχνίδια γύρω από το ΕΥΡΩ και την Ελλάδα. Μέσω της προπαγάνδας συγκεκριμένων οίκων αξιολόγησης επήλθε η υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας και εκτοξεύτηκαν τα spreads ενώ τα οργανωμένα στοιχήματα για πτώχευση της Ελλάδος από μεγάλους επενδυτικούς οίκους του εξωτερικού μετέτρεψαν τα CDS χρηματοοικονομικά εργαλεία μαζικής οικονομικής καταστροφής για την Ελλάδα. Το αποτέλεσμα; 6,23% το επιτόκιο δανεισμού και 335 μ.β. το spread του 5ετούς ελληνικού ομολόγου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο George Soros πριν από 1,5 μήνα επεσήμανε, στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας, ότι η Ελλάδα παρουσιάζει επενδυτικές ευκαιρίες, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο κος Stark, αξιωματούχος της ΕΚΤ απέρριπτε την ιδέα των ευρωομολόγων και τέλος για αυτό τον λόγο η Γερμανία αρνείται να συμβάλει στην χρηματοδότηση του δημοσίου χρέους καθότι ένα μεγάλο μέρος των δανειακών κεφαλαίων της Ελλάδος κατέχονται από την Deutsche Bank. Σε τελική ανάλυση, η Ελλάδα αποτέλεσε ένα πειραματόζωο πάνω σε επενδυτικές τεχνικές που θα χρησιμοποιούνται από 'δώ και πέρα στην παγκόσμια αγορά, όπου το δημόσιο χρέος κάθε χώρας θα αποτελεί και το εισιτήριο της για μια περίοδο πλιάτσικου από κερδοσκόπους επενδυτές και βαθειάς εξάρτησης από το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα.

(Πηγή Γραφήματος περιοδικό Economist)

ΜΕΤΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΤΩΧΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

"Δίνουμε μάχη ενάντια στο τεράστιο έλλειμμα αξιοπιστίας της χώρας μας. Της χώρας μας που στα μάτια των πιστωτών της όχι μόνο δεν καταφέρνει να ελέγχει τα δημόσια οικονομικά της, αλλά μέχρι πολύ πρόσφατα έκρυβε το μέγεθος του προβλήματος"
Γ. Πεταλωτής από το δελτίο τύπου για το νέο πακέτο μέτρων της κυβέρνησης 03/03/2010

Τα πρόσθετα μέτρα ανακοινώθηκαν, τα spreads υποχώρησαν στις 285 μ.β., το ΕΥΡΩ ανέκαμψε έναντι δολαρίου κατά 1,371 μονάδες, ΔΝΤ και ΕΚΤ είναι ευχαριστημένοι και η Μέρκελ επίσπευσε την συνάντησή της με τον Παπανδρέου την Παρασκευή. Από ότι φαίνεται είναι όλοι ευχαριστημένοι και όλα σιγά σιγά μπαίνουν στην θέση τους. Εκτός όμως από τον ελληνικό λαό που μόνο ικανοποιημένος, με την όλη τροπή, δεν είναι. Το βιοτικό επίπεδο πέφτει, οι καταθέσεις στις τράπεζες θα πέσουν, η κατανάλωση θα πέσει και το κερασάκι στην τούρτα, η ανακοίνωση του κου Σόιμπλε, υπουργού οικονομικών της Γερμανίας, ότι δεν υφίσταται θέμα στήριξης της ελληνικής οικονομίας αφού τέτοιο αίτημα δεν έχει κατατεθεί. Και η ελληνική πλευρά περιμένει... Μάλλον στο περίμενε θα μείνει και αυτό διότι ,τα μέτρα αυτά ποτέ καμία χώρα και καμία κυβέρνηση δεν θα τολμούσε να πάρει και πόσο μάλλον για να βρει διέξοδο από την κρίση. Προσωπικά θεωρώ πώς, το όλο πακέτο μέτρων είναι καθαρά ένα πλιάτσικο και μια αρπαχτή του κράτους (και εμμέσως της Ε.Ε.) εναντίον του πολίτη με σκοπό την αποπληρωμή των τοκοχρεολυσίων του ήδη υπέρογκου δημοσίου χρέους. Τα μέτρα αυτά δεν αποσκοπούν σε αύξηση των δημοσιονομικών στοιχείων της χώρας πόσο μάλλον για αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης και του Α.Ε.Π., αντιθέτως συρρικνώνουν τις ωφέλιμες δαπάνες του δημοσίου, μειώνουν την κατανάλωση, μειώνουν το βιοτικό επίπεδο των πολιτών και αυξάνουν την κοινωνική και εισοδηματική ανισότητα. Και ας δούμε το γιατί.

Από τα πρόσθετα μέτρα που ανακοινώθηκαν σήμερα από την κυβέρνηση, θα σχολιάσω μόνο τα πολύ βασικά. Οπότε έχουμε:

• περικοπή του 14ου και του 13ου μισθού στο δημόσιο τομέα κατά 30%

• 12% περικοπή των πάσης φύσεως επιδομάτων δημοσίου (εξαιρούνται τα οικογενειακά επιδόματα, κίνητρο αποδόσεων και επίδομα μεταπτυχιακών σπουδών)

• Αύξηση 2% του ΦΠΑ στο μεγάλο κλιμάκιο, από το 19% στο 21%. Ο ΦΠΑ αυξάνεται επίσης από το 4,5% στο 5%, από το 9% στο 10%

• «Πάγωμα» όλων των συντάξεων – δεν επηρεάζονται τα επιδόματα γιορτών και αδείας

• Αύξηση 8 λεπτά στην τιμή της βενζίνης, αύξηση 3 λεπτά στο πετρέλαιο κίνησης. Παραμένουν ίδιες οι τιμές στο πετρέλαιο θέρμανσης.
  

Ανήκουστο το να κοπούν, περίπου όσο ένας μισθός συνολικά, τα δώρα Πάσχα και Χριστουγέννων αλλά και το επίδομα αδείας, μέτρα και δικαιώματα που έχουν αποκτηθεί από το 1826!!! Ειδικά από την στιγμή που η συνολική δαπάνη για τα, εν λόγω, επιδόματα είναι το 0,3% του Α.Ε.Π. Το ίδιο ισχύει και για τα επιδόματα πάσης φύσεως για το δημόσιο - 0,2% του Α.Ε.Π. Τα επιδόματα αυτά όσο περίεργο και αν φαίνεται σε κάποιους, αποτελούν το πραγματικό εισόδημα διαβίωσης για κάθε πολίτη - δημόσιο υπάλληλο και αυτό διότι από τις ακαθάριστες αποδοχές που λαμβάνει, μόνο ένα ποσοστό από τις καθαρές αποδοχές μπαίνει στα ταμεία του νοικοκυριού αφού έτσι και αλλιώς ο δημόσιος υπάλληλος φορολογείται στην πηγή του εισοδήματος. Τα υπόλοιπα λεφτά προέρχονται από επιδόματα τέτοιου τύπου και που θα χρησιμοποιηθούν για δαπάνες διαβίωσης. Από την άλλη, έχουμε το ΦΠΑ που έχει αυξηθεί τα τελευταία 3 χρόνια κατά 3% διαδοχικά. Με το επίπεδο των 21% επί της τελικής τιμής του προϊόντος μειώνονται στο ελάχιστο τα κίνητρα για κατανάλωση ενώ ξαναμπαίνει στο προσκήνιο και το ενδεχόμενο του πληθωρισμού. Από την στιγμή που θα συμβεί αυτό η αγορά θα πέσει κατακόρυφα τα περιθώρια κέρδους θα μειωθούν, αν όχι θα εξαφανιστούν, και η επιχειρηματική δραστηριότητα θα μειωθεί και αυτή. Με λίγα λόγια θα σταματήσει να δουλεύει ο λεγόμενος "πολλαπλασιαστικός" μηχανισμός της αγοράς και σε συνδυασμό με την έλλειψη κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις θα περάσουμε σε νέο κύκλο ύφεσης.

Όσο αφορά τις συντάξεις, είναι κοροϊδία και μόνο το γεγονός ότι δεδουλευμένα μίας ζωής αντί να δίδονται σε ομάδες ευπαθείς και κοινωνικά ευαίσθητες, πάνε για την αποπληρωμή ενός χρέους που είναι το τέκνο μιας σωρείας διεφθαρμένων πολιτικών του παρελθόντος και του παρόντος. Μόλις το 0,2% του Α.Ε.Π. αντιστοιχεί η εν λόγω αύξηση στις συντάξεις. Και ρωτώ το εξής: με μία γενναία μείωση της τάξης του 15% στις αποδοχές των βουλευτών καθώς και μία αντίστοιχη μείωση 30% των επιδομάτων των υπαλλήλων της βουλής δεν θα ήταν αρκετή για να δοθεί μία αύξηση 1,5% στις συντάξεις και να μείνει και ένα ποσοστό για τα έσοδα του κράτους; Σαφώς και θα μπορούσε αλλά σε περιόδους κρίσης και ύφεσης είναι εύκολο πράγμα απ' ότι φαίνεται να θυσιάζονται κοινωνικές ομάδες για το "καλό" της πατρίδας και για την ικανοποίηση των ευρωπαίων εταίρων μας.

Για να καταλήξουμε και στον φόρο των καυσίμων. Ανέκαθεν η Ελλάδα, όσο αφορά την αγορά καυσίμων, πάντα πήγαινε κόντρα στις τάσεις των διεθνών αγορών. Από την στιγμή που επήλθε ισορροπία στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου πριν από 2 χρόνια, όταν η τιμή από τα 100$ το βαρέλι κατέληξε στα 75$, η εγχώρια αγορά συνέχισε το ράλι των τιμών με ελάχιστες υποχωρήσεις στις τιμές, της τάξης του 1-1,5% περίπου. Το κύμα της αισχροκέρδειας σε ένα κλάδο λίγο πολύ "κλειστό" όχι μόνο δεν σταμάτησε αλλά συνέχισε και με την ανοχή του κράτους. Ο φόρος που επιβάλλεται τώρα όχι μόνο δεν θα διορθώσει το πρόβλημα αλλά θα επιδεινώσει και την κατανάλωση καυσίμων και έμμεσα θα συμβάλει στην απότομη πτώση της αγοράς αυτοκινήτου. Η μέθοδος της έμμεσης φορολόγησης αναπόφευκτα πέφτει πάντα στις πλάτες του καταναλωτή απλά τώρα θα γίνει για το καλό του κράτους και για την ικανοποίηση των Βρυξελλών.

Τι θα μπορούσε να γίνει εναλλακτικά; Θεωρώ πως οι λύσεις που θα μπορούσε να ακολουθήσει η κυβέρνηση θα μπορούσαν να ήταν λιγότερο επιφανειακοί και περισσότερο ουσιαστικοί. Δηλαδή, θα μπορούσε να μείωση αρκετά τις δαπάνες της με ένα ευέλικτο πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων των πιο δαπανηρών ΔΕΚΟ. Έτσι οι εν λόγω επιχειρήσεις θα μπορούσαν να οργανωθούν με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να αποδίδουν την πραγματική τους αξία σε απόδοση στο Α.Ε.Π. καθώς και να στελεχώνονται με άτομα που θα έχουν σαν κίνητρο την ανάπτυξη και την μεγέθυνση της εκάστοτε ΔΕΚΟ και όχι την πολιτική του ρουσφετιού. Από την άλλη, σε ενδεχόμενο απολύσεων οι εν λόγω υπάλληλοι θα μπορούσαν να απορροφηθούν σε οργανισμούς του δημοσίου που έχουν έντονη ανάγκη για στελέχωση Επίσης κατάργηση της μονιμότητας, θα έδινε το σωστό κίνητρο σε υπαλλήλους που έχουν όρεξη να δουλέψουν και να αποδώσουν, να στελεχώσουν σωστά τις δημόσιες υπηρεσίες και ταυτόχρονα να πετάξει έξω από τον κλάδο υπαλλήλους - δεινόσαυρους και υπαλλήλους που δεν αποδίδουν και επιβαρύνουν, με το μισθό τους τις δαπάνες για μισθούς στο δημόσιο. Έτσι θα ήταν περιττή η μείωση σε μισθούς και επιδόματα ή τουλάχιστον θα ήταν λιγότερη, της τάξης του 3 - 5%. Κατάρτιση ,ενδοϋπηρεσιακώς, ειδικών προγραμμάτων ετήσιας αξιολόγησης στελεχών και υπαλλήλων του δημοσίου έτσι ώστε να δίδονται τα κίνητρα για βελτίωση της αποδοτικότητάς τους και ευρύτερα στην βελτίωση των παρεχόμενων, από το δημόσιο, υπηρεσιών που θα βοηθήσουν στην ευελιξία πολλών διαδικασιών. Με αυτό τον τρόπο και το κόστος του δημόσιου τομέα περιορίζεται όχι μέσω των βίαιων περικοπών και παγώματος μισθών αλλά μέσω του ισομερισμού του κόστους. Επίσης αν η επιβολή ΦΠΑ σε μεγαλύτερη κλίμακα είναι επιβεβλημένη, τότε πρέπει να δημιουργηθούν και αντίστοιχα κίνητρα σε επιχειρήσεις προκειμένου να κρατηθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις σε υψηλά επίπεδα και έτσι να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα της χώρας.

Για να κλείσω, τα μέτρα ενδεχομένως να δώσουν έσοδα στο κράτος και ενδεχομένως να καλύψουν σε 2-3 χρόνια το έλλειμμα (διότι ας μη γελιόμαστε σε τέτοιο χρονικό ορίζοντα παίζει η Ελλάδα). Το θέμα όμως είναι να γίνει αυτό ΄προκειμένου να πετύχουμε και ανάπτυξη και όχι για φανούμε καλά παιδιά απέναντι στην Ε. Ε.. Όπως έχω τονίσει και σε προηγούμενο άρθρο μου (βλ. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ DEBATE) η επίτευξη των οικονομικών μας συμφερόντων και η ανάπτυξη της χώρας θα πρέπει να είναι το κύριο μέλημα της εκάστοτε κυβέρνησης. Η προσφυγή σε μέτρα που είναι κατά της πτώχευσης και υπέρ της φτώχειας οδηγούν σε πάγωμα της αγοράς και εξαφάνιση της ανάπτυξης Θα τολμήσω να κάνω μία πρόβλεψη για την οποία μακάρι να βγω ψεύτης. Με το παρόν πακέτο μέτρων το έλλειμμα θα καλυφθεί αλλά με την ασύμμετρη πτώση της ανάπτυξης θα ξαναμπούμε σε νέο κύκλο ύφεσης και τελικά θα καταλήξουμε σε αυτό που τώρα "φρενάρουμε", την πτώχευση. Δεν είναι ακόμα αργά, επιλογές ακόμα υπάρχουν αφού όλα εξαρτώνται από την θέληση της παρούσας κυβέρνησης να πιάσει τον ταύρο από τα κέρατα και να πάψει να γίνεται συνεχώς το σκυλάκι της Ε. Ε.

(πηγή εικόνων "Ναυτεμπορική")