ΠΕΡΙ SPREADS...

"Further budget cuts would further depress economic activity, reducing tax revenues and worsening debt-to-GNP ratio. Given that danger, the risk premium will not revert to its previous level in the absence of outside assistance"
George Soros - The Euro will face bigger tests than Greece / άρθρο απο τις Financial Times (22/02/2010) 

Η παραπάνω φράση του μεγαλοεπενδυτή και εκατομμυριούχου George Soros περιγράφει απόλυτα την κατάσταση στην οποία πρόκειται να περιέλθει η ελληνική οικονομία σε 1 χρόνο από τώρα. Με δεδομένο το νέο πακέτο μέτρων, η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι θα μπορέσει να βάλει μαχαίρι στις κρατικές δαπάνες και να μειώσει στο 9% το έλλειμμα για το 2010. Ενδεχομένως να το καταφέρει αλλά με ποιό τίμημα; Μείωση της οικονομικής δραστηριότητας, πτώση της ανταγωνιστικότητας, μείωση των κρατικών εσόδων και κατά συνέπεια, ύφεση και νέα αυξημένα επίπεδα spreads. Μέσα σε όλα αυτά μπαίνει και το παιχνίδι των κερδοσκόπων είτε αυτοί είναι επενδυτές είτε ξένες τράπεζες επενδύσεων. Το γεγονός ότι καταλήξαμε σε ένα πακέτο μέτρων με δυσβάσταχτες ρυθμίσεις, έγκειται, κατά κύριο λόγο, στα επίπεδα των spreads και στο γεγονός ότι δεν μπορούσε η Ελλάδα (με τα υπάρχοντα spreads) να αναχρηματοδοτήσει το τεράστιο δημόσιο χρέος, 123% του ΑΕΠ, που συσσωρεύτηκε ύστερα χρόνια σκάρτων οικονομικών πολιτικών. Τι είναι όμως αυτό το περίφημο spread (μιλάμε για τα CDS spreads) πώς είναι δυνατόν ένα τέτοιο μέγεθος να επηρεάζει την πιστοληπτική ικανότητα μιας χώρας; 

Καταρχάς ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Για να μπορέσει να δανειστεί μία χώρα, εκδίδει μέσω της Κεντρικής Τράπεζας κρατικά ομόλογα συγκεκριμένης διάρκειας και συγκεκριμένης αξίας. Ο όγκος καθορίζεται από το ύψος του χρέους που θέλει να καλύψει η κυβέρνηση κάθε φορά ενώ το επιτόκιο ή η απόδοση που θα δώσει το ομόλογο στην λήξη του, που καλείται maturity yield, εξαρτάται από το βαθμό ικανότητας της χώρας να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις της. Παράλληλα όμως με την έκδοση του ομολόγου, διατίθεται και ένα επιπλέον χρηματοοικονομικό εργαλείο το οποίο και αποτελεί την λεγόμενη ασφάλεια της επένδυσης έναντι του κινδύνου σε περίπτωση στάσης πληρωμών. Το εργαλείο καλείται CDS (Credit Default Swap) και χρησιμοποιείται σαν ενός είδος ασφάλειας στο οποίο, ένα μέρος του χρέους εξαγοράζεται από ένα επενδυτή και ο οποίος καταβάλει κάθε χρόνο σαν ασφάλιστρο ένα μέρος του ποσού που εξαγόρασε. Το ασφάλιστρο αυτό ονομάζεται CDS spread και όπως και το επιτόκιο δανεισμού, έτσι και το spread, εξαρτάται άμεσα από την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας που "πουλάει" το χρέος της. Όταν η ικανότητα αποπληρωμής των χρεών αυξάνεται τότε το spread μειώνεται και το αντίστροφο.

Το CDS λειτουργεί ως εξής: έστω ότι ένας επενδυτής εξαγοράζει για 2 χρόνια ένα ποσοστό από το χρέος μιας χώρας ή μιας εταιρίας, που βρίσκεται σε ύφεση, και το οποίο ανέρχεται στα 10 εκατ. ευρώ ενώ το spread βρίσκεται στο επίπεδο των 500 μ.β. ή αλλιώς 5% (1 μ.β. = 0,01%) τότε κάθε χρόνο θα καταβάλει ασφάλιστρο 

5% x 10 εκατ. ευρώ = 500.000 ευρώ τον χρόνο

Δηλαδή στα 2 χρόνια θα έχει πληρώσει συνολική ασφάλεια για την επένδυσή του 1 εκατ. ευρώ. Μετά το πέρας της ισχύς του CDS, οι πληρωμές σταματούν και η ασφάλεια παύει να ισχύει ενώ σε περίπτωση που στα 2 χρόνια επέλθει στάση πληρωμών και πτώχευση της χώρας που κατέχει το χρέος, τότε η Κεντρική Τράπεζα καταβάλει στον επενδυτή το ποσό της ασφάλειας δηλαδή 10 εκατ. ευρώ. Με βάση αυτό τον μηχανισμό λειτουργίας, όταν ένας επενδυτής αγοράζει ένα κρατικό ομόλογο αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο σε περίπτωση πτώχευσης του εκδότη να χάσει σημαντικό ποσό από την επένδυσή του. Έτσι φροντίζει να αγοράζει και ένα είδος ασφαλιστικού συμβολαίου με την μορφή του CDS το οποίο, όπως και μια ασφάλεια ζωής, του αποδίδει ένα ποσό αποζημίωσης σε περίπτωση πτώχευσης. Για αυτό το λόγο όλα τα  χρηματοοικονομικά συμβόλαια τύπου swap ή CDS ανήκουν στην κατηγορία των hudge funds, διότι προσφέρουν το λεγόμενο hedging που σημαίνει διασφάλιση του χαρτοφυλακίου έναντι του χρηματοπιστωτικού κινδύνου. Επειδή λοιπόν τα CDS είναι μέρος των hedge funds είναι ευνόητο ότι θα αποτελούσαν και πηγή κερδοσκοπίας. Μέσω του μηχανισμού των spreads στήθηκε ένα πολύ ευέλικτο και έξυπνο κύκλωμα στοιχημάτων που αφορούσαν πτώχευση κρατών και εταιριών. Από την στιγμή που τα spreads μεταβάλλονταν κάθε μήνα ήταν επόμενο τα funds μεγάλων επενδυτών (όπως του Soros) να μπουν στον πειρασμό της κερδοσκοπίας. Και πώς το πετύχαιναν αυτό; Ας δούμε το εξής παράδειγμα:

έστω ότι ένα επενδυτικό fund αγοράζει 10 εκατ. ευρώ μέσω CDS συμβολαίου από το δημόσιο χρέος της Ελλάδας με spread 225 μ.β. ή 2,25% για 5 χρόνια. Τότε για κάθε χρόνο θα καταβάλει ασφάλιστρο

2,25% x 10 εκατ. ευρώ = 225.000 ευρώ άρα, 

1ος χρόνος: 225.000 ευρώ και το fund στοιχηματίζει ότι η Ελλάδα θα πτωχεύσει τον 2ο χρόνο. Εάν συμβεί αυτό τότε έχουμε για τον 2ο χρόνο επιστροφή 10 εκατ. ευρώ λόγω πτώχευσης και άρα σε σχέση με τα 225.000 ευρώ που κατεβλήθησαν τον 1ο χρόνο
  
10 εκατ. ευρώ - 225.000 ευρώ = 9.775 εκατ. ευρώ κέρδος για το fund

Επίσης σε περίπτωση αύξησης του spread, στον 2ο χρόνο, στiς 335 μ.β. ή 3,35% (όπως είναι  περίπου διαμορφωμένο σήμερα) τότε προφανώς το fund θα επιχειρήσει μεταπώληση του συμβολαίου για τα επόμενα 4 χρόνια στο καινούργιο spread. Άρα θα καταβάλει το σύνολο των δόσεων και θα εισπράξει επιστροφή το ποσό της ασφάλειας στο καινούργιο spread. Δηλαδή:

225.000 x 5 χρόνια = 1.125 εκατ. ευρώ - θα καταβάλει για την πώληση

3,35% x 10 εκατ. ευρώ x 4 χρόνια = 1.340 εκατ. ευρώ - θα εισπράξει μετά την πώληση άρα,

1.340 εκατ. ευρώ - 1.125 εκατ. ευρώ = 215.000 ευρώ κέρδος

Με αυτούς του 2 τρόπους στήθηκαν τα κερδοσκοπικά παιχνίδια γύρω από το ΕΥΡΩ και την Ελλάδα. Μέσω της προπαγάνδας συγκεκριμένων οίκων αξιολόγησης επήλθε η υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας και εκτοξεύτηκαν τα spreads ενώ τα οργανωμένα στοιχήματα για πτώχευση της Ελλάδος από μεγάλους επενδυτικούς οίκους του εξωτερικού μετέτρεψαν τα CDS χρηματοοικονομικά εργαλεία μαζικής οικονομικής καταστροφής για την Ελλάδα. Το αποτέλεσμα; 6,23% το επιτόκιο δανεισμού και 335 μ.β. το spread του 5ετούς ελληνικού ομολόγου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο George Soros πριν από 1,5 μήνα επεσήμανε, στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας, ότι η Ελλάδα παρουσιάζει επενδυτικές ευκαιρίες, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο κος Stark, αξιωματούχος της ΕΚΤ απέρριπτε την ιδέα των ευρωομολόγων και τέλος για αυτό τον λόγο η Γερμανία αρνείται να συμβάλει στην χρηματοδότηση του δημοσίου χρέους καθότι ένα μεγάλο μέρος των δανειακών κεφαλαίων της Ελλάδος κατέχονται από την Deutsche Bank. Σε τελική ανάλυση, η Ελλάδα αποτέλεσε ένα πειραματόζωο πάνω σε επενδυτικές τεχνικές που θα χρησιμοποιούνται από 'δώ και πέρα στην παγκόσμια αγορά, όπου το δημόσιο χρέος κάθε χώρας θα αποτελεί και το εισιτήριο της για μια περίοδο πλιάτσικου από κερδοσκόπους επενδυτές και βαθειάς εξάρτησης από το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα.

(Πηγή Γραφήματος περιοδικό Economist)